File 8de280e9-b223-4550-9ea0-d83b8fc62b20 Hbo R 2020 Rianne van Veen (13) - Voorbedacht op - Studeersnel (2023)

vooropgezette gedachten

moorddadige misdaden

Een onderzoek naar inhuur met voorbedachten rade

misdaden tegen het leven in het strafrecht

Hogeschool Leiden Onderwijsrecht HBO

Rianne van Veen – S1100378 Onderzoekshoogleraar

- Sra. I.J. de Mierlo-Groot

Aantal woorden: 14 Afstudeerbegeleider

- Zuster A. Sprey

Modulecode: HBR-4-AS

Cliënt

Hofstad Advocaten

- Dhr. M. Brouwer, advocaat

- Dhr. G. van der Bom, advocaat

16 juni 2020, normale kans

RE4A 2019/

Voorwoord

Beste lezer,

Na vier jaar studie aan de Hogeschool Leiden presenteer ik u mijn scriptie: 'premeditated co-living crimes'. Een onderzoek naar het vermoeden van voorbedachte rade bij moordzaken in het strafrechtsysteem. Deze scriptie vormt de afsluiting van mijn HBO-studie rechten aan de Hogeschool Leiden en is het resultaat van mijn afstudeerstage bij de Hofstad Advocaten in Den Haag. Door het schrijven van deze scriptie is mijn interesse in het strafrecht vergroot en heb ik veel kunnen leren.

Allereerst wil ik Hofstad Advocaten bedanken voor de kans die ik heb gekregen om af te studeren en voor de goede begeleiding die ik heb gekregen. Ook wil ik Aram Sprey bedanken voor de steun tijdens mijn afstudeerperiode, voor de goede feedback en voor het vertrouwen.

Tot slot wil ik in het bijzonder mevrouw Hessing bedanken. Ik wil haar bedanken voor de afgelopen twee jaar waarin ze zich als studie- en loopbaanbegeleider heeft ingezet om mij te helpen waar nodig. Ze heeft me geholpen met het vinden van een geschikte stage, het begeleiden ervan en mijn bachelorjaar. Lieve Ana, rust zacht.

Leiden, 16 juni 2020

Ryan van Veen

De belangrijkste conclusie van dit onderzoek is dan ook dat het volledig afhangt van de omstandigheden van het geval. Aangezien de rechters eigenlijk veel vrijheid hebben om gewicht toe te kennen, vormt dit ook een instabiele factor. In de huidige jurisprudentie is een rode draad te vinden met bovenstaande onderwerpen. Op basis van veel voorbereidende handelingen zal de feitenrechter over het algemeen overgaan tot een verklaring met voorbedachten rade. Het geeft een plan aan en een plan geeft een mogelijkheid tot overleg aan.

Als iemand in een opwelling handelt, is dit een sterke contra-indicatie voor voorbedachte rade. In dit geval had iemand geen tijd of gelegenheid om te beraadslagen. Een onmiddellijke stemmingswisseling wordt meestal veroorzaakt door een psychische stoornis bij de verdachte. Een stemmingswisseling duidt op de veronderstelling dat de verdachte niet heeft nagedacht over zijn misdaad en daarom geen gelegenheid heeft gehad om na te denken.

De belangrijkste aanbeveling voor Hofstad Advocaten is om alle onderwerpen grondig te onderzoeken in alle strafzaken waarin voorbedachten rade een rol speelt. In sommige strafzaken is het nuttig om de (contra-)indicaties duidelijk te benadrukken, maar soms is het beter om over sommige (contra-)indicaties te zwijgen. Op basis van het onderzoek zal van geval tot geval moeten worden bepaald of een (contra-)indicatie in het voordeel van de cliënt zal werken.

Er is veel bewijs nodig om met voorbedachten rade te bewijzen. Daarom is het voor de cliënt vaak nuttig om tijdens het verhoor te zwijgen als het dossier veel bewijs van voorbedachte rade bevat. Veel voorbereiding, geplande acties tijdens en na het misdrijf en een lang tijdsverloop zijn indicaties van voorbedachte rade. In dat geval dient de advocaat zijn cliënt te adviseren een beroep te doen op zijn zwijgrecht.

Een belangrijke contra-indicatie voor opzet is de gemoedstoestand van de verdachte, hiermee kan de advocaat de vrijspraak van opzet garanderen. Meestal zit er een kortstondige impuls achter een psychische stoornis, dus het is belangrijk om deze als advocaat goed te verdedigen. Zaken waar advocaten weinig belang aan hoeven te hechten, zijn het motief van de dader en het exacte tijdsverloop, die voor feitelijke rechters niet relevant zijn.

Inhoudsopgave

• afkortingen
• Hoofdstuk 1 Introductie
  • 1 klant
  • 1 Achtergrond- en probleemanalyse
  • 1 Doel, centrale vraag en deelvragen
    • Meta
    • kern van de zaak
    • Subpergunta's
  • 1 Theoretische deelvragen van rechtvaardiging
  • 1 Verantwoordelijkheid voor praktische deelzaken
  • 1 onderwerpen
• leesgids
• Hoofdstuk 2: Voorbedachte rade volgens rechtsgeschiedenis en literatuur
  • 2 misdaden met voorbedachten rade
  • 2 Moord en doodslag
    • 2.2 Het element 'intentie'
    • 2.2 De component 'voorbedachten rade'
  • 2 Voorbedachte rade volgens de wetsgeschiedenis
  • 2 Voorbedachten rade volgens literatuuronderzoek
  • 2 Voorlopige conclusie
• Hoofdstuk 3: Voorbedachte rade in de rechterlijke macht
  • 3 De jurisprudentie
  • 3 De jurisprudentie daarna
    • 3.2 Het kort geding van het Federale Hooggerechtshof d. 28 februari
      • 3.2.1 Sinds enige tijd
      • 3.2.1 Onmiddellijke stemmingsverandering
      • 3.2.1 Contra-indicaties
      • 3.2.1 Redenplicht
    • 3.2 Het kort geding van het Federale Hooggerechtshof d. 15 oktober
  • 3 Voorlopige conclusie

afkortingen

AFKORTING

Nederlandse jurisprudentie van NJ

Hoge Raad voor Human Resources van Nederland

Nationaal Jurisprudentienummer LJN

H1. Invoering

De zestienjarige Hümeyra werd op klaarlichte dag van het leven beroofd door haar ex-vriend. Hij ging met een geladen pistool naar haar school, waar hij eerder die ochtend was geweest, aldus de officier van justitie. Hij joeg haar de fietsenstalling in en loste zeven gerichte schoten op Hümeyra, waarna ze overleed. De rechtbank veroordeelde hem voor doodslag en legde hem een ​​gevangenisstraf van 14 jaar met dwangbehandeling op. De rechtbank houdt geen rekening met voorbedachte rade, wat betekent dat een veroordeling voor moord is uitgesloten. De verdachte is veroordeeld voor doodslag. De rechtbank is van oordeel dat verdachte impulsief heeft gehandeld en geen tijd heeft gehad voor beraadslaging. 1

1 klant

Hofstad Advocaten is een advocatenkantoor in het centrum van Den Haag. Het is een kantoor met zes advocaten die werkzaam zijn op verschillende rechtsgebieden, waaronder het strafrecht, het personen- en familierecht, het huurrecht en het burgerlijk recht in het algemeen. Strafrecht is de grote specialisatie van het kantoor en zij hebben ruime ervaring op dit rechtsgebied. Zij boden mij de mogelijkheid om onderzoek te doen in het kader van voorbedachten rade.

1 Achtergrond- en probleemanalyse

De uitspraak in de zaak Hümeyra zorgde voor veel opschudding in Nederland. Mensen toonden hun misverstand over de verklaring. Wanneer is doodslag en wanneer is het moord? Dit zijn begrippen die in de samenleving vaak met elkaar verward worden. Juridisch gezien zijn er echter substantiële verschillen tussen de twee misdaden. Een verschil is de boete. De maximale gevangenisstraf voor doodslag is aanzienlijk lager dan de maximale gevangenisstraf voor doodslag. 2 Dit maakt een veroordeling voor doodslag of doodslag van groot belang in de berechting van een vermoedelijke moordenaar. Welke van deze veroordelingen de rechter kiest, hangt eigenlijk maar van één ding af: met voorbedachten rade. Met voorbedachten rade is echter een begrip dat niet onomstotelijk vaststaat in de literatuur en jurisprudentie. Het is een concept dat in de loop der jaren is uitgebreid en veranderd door literatuur en jurisprudentie. Ter verduidelijking oordeelde het federale hooggerechtshof in 2012 en 2013 over de hypothese van voorbedachte rade. 3 Dit is een beoordelingskader waarin is bepaald dat, om het element van voorbedachte rade aan te tonen, moet worden vastgesteld dat:

• De verdachte kan enige tijd nadenken over de te nemen beslissing; Het is
• De verdachte handelde in ieder geval niet direct.

In de bovenstaande omstandigheden kan een rechter aannemen dat er sprake was van voorbedachte rade. Met dit toetsingskader oordeelt de Hoge Raad dat voldoende tijd tussen planning en uitvoering een belangrijke objectieve indicatie is voor de aanwezigheid van voorbedachte rade. De Hoge Raad laat met dit arrest echter ook ruimte aan de rechters om daadwerkelijk hun eigen gewicht te geven.

1rb. Rotterdam, 13 december 2019, ECLI:NL:RBROT:2019:2 Art. 287 en 289 Sr3 HR, 13 november 2012, ECLI:NL:HR:2012:BY0094 & HR, 15 oktober 2013, ECLI:NL:HR:2013:

Welk advies kan Hofstad Advocaten geven over de aanwezigheid van voorbedachten rade in het strafproces van een van moord verdacht wordende cliënt op basis van wet- en regelgeving, literatuuronderzoek en jurisprudentieel onderzoek uit de feitelijke jurisprudentie?

Subpergunta's

Aan de hand van twee theoretische en twee praktische deelvragen wordt de centrale vraag beantwoord.

Theoretisch:

1. Welke invulling wordt op basis van bibliografisch onderzoek en wet- en regelgeving gegeven aan het begrip 'voorbedachte rade'?

2. Wat is volgens de standaardjurisprudentie het kader voor de beoordeling van de summiere uitspraken van het Federale Hooggerechtshof met betrekking tot de interpretatie van het begrip voorbedachte rade?

Praktisch:

3. Welke feiten en omstandigheden zijn op basis van jurisprudentieel onderzoek van invloed op het vermoeden van opzet in het feitelijk recht?

4. Welke feiten en omstandigheden zijn op basis van jurisprudentieel onderzoek van invloed op het niet-vermoeden van opzet in het feitelijk recht?

1 Theoretische deelvragen van rechtvaardiging

Betrouwbaar onderzoek vereist geloofwaardige bronnen. Voor het theoretisch-juridische deel heb ik vaak gebruik gemaakt van relevante wet- en regelgeving, literatuur en jurisprudentie.

1. Welke invulling wordt op basis van bibliografisch onderzoek en wet- en regelgeving gegeven aan het begrip 'voorbedachte rade'?

Om de eerste deelvraag te beantwoorden heb ik gebruik gemaakt van de meest recente uitgave van Kluwers boekdeel en de daarop volgende tekst en commentaar. Op basis van deze bronnen zijn de delicten doodslag en doodslag nader toegelicht en zijn de relevante onderdelen van deze delicten geanalyseerd. Voor de beantwoording van deze deelvraag zijn ook kamerstukken gebruikt, waaronder de memorie van toelichting en de memorie van antwoord van het artikel doodslag. Daarnaast zijn verschillende vakbladen afkomstig van de Kluwer Navigator gebruikt om de literatuur over voorbedachten rade te doorzoeken. Om de wat oudere literatuur te onderzoeken heb ik ook gebruik gemaakt van oudere handleidingen zoals Schmidt en Hamel.

2. Wat is in de reguliere jurisprudentie het toetsingskader voor summiere uitspraken van de Hoge Raad met betrekking tot opzet?

Voor de beantwoording van de tweede deelvraag is vooral jurisprudentie gebruikt. Er werd veel gebruik gemaakt van de standaard jurisprudentie van de Hoge Raad, maar ook van vakbladen als Het Strafblad. Ook worden de vakbladen van Kluwer Navigator gebruikt, zoals 'Devoorbedachten rade in Nederland en Duitsland' van dhr. E. Hofstee. Daarnaast wordt het ook gebruikt

ontleend aan een onderzoeksrapport van de overheid: 'Verhoog de maximumstraf voor moord; Is veertig het nieuwe dertig?'

Alle voor het onderzoek gebruikte bronnen zijn opgenomen in de bijgevoegde literatuurlijst.

1 Theoretische deelvragen van rechtvaardiging

Het jurisprudentieonderzoek is gebruikt als onderzoeksmethode voor het praktijkgedeelte. Aan de hand van jurisprudentie wordt onderzocht welke feiten en omstandigheden van invloed zijn op het al dan niet aannemen van voorbedachten rade.

Het onderzoek zal nagaan hoe het evaluatiekader van het Federaal Hooggerechtshof wordt weerspiegeld in de uitspraken van de onderzoeksrechters, hoe zij dit evaluatiekader interpreteren en hoe zij de ruimte binnen het evaluatiekader invullen. Om daar een goed beeld van te krijgen zijn in totaal 32 trials geanalyseerd. Deze vonnissen werden onderverdeeld in enerzijds vonnissen waarbij met voorbedachten rade aanwezig werd geacht en anderzijds vonnissen waarbij geen voorbedachte rade aanwezig werd geacht. Dit wordt vervolgens verdeeld in acht processen door de rechtbanken en acht door het Hof van Beroep. Ik heb 32 uitspraken gekozen omdat ik een even aantal uitspraken wilde voor hoven en rechtbanken. Acht van de acht arresten waren voldoende om de meest relevante jurisprudentie te analyseren. Veertig rechtszaken in totaal zouden te veel zijn geweest, omdat er onvoldoende relevante jurisprudentie was. De overige jurisprudentie zou dan irrelevant zijn en niet bijdragen aan het onderzoek vanwege de slecht onderbouwde overwegingen van de feitenrechters.

3. Welke feiten en omstandigheden zijn op basis van jurisprudentieel onderzoek van invloed op het vermoeden van opzet in het feitelijk recht?

Processen waarbij met voorbedachten rade aanwezig kan zijn, kunnen leiden tot veroordeling voor moord, poging tot moord of medeplichtigheid aan moord. Alle drie de misdrijven kunnen worden gebruikt om voorbedachte rade te definiëren, aangezien bij deze misdaden voorbedachte rade wordt beoordeeld door de facto rechters.

Jurisprudentie werd gezocht voor de proeven. Voor de eerste oefendeelvraag bestond de zoekvraag uit de zoektermen 'moord' en 'met voorbedachten rade'. Het werd later gefilterd door de hoven en rechtbanken, aangezien het onderzoek zich richt op de jurisprudentie van de feiten. Voor het onderzoek is gebruik gemaakt van de meest relevante en recente jurisprudentie. Daarom hebben we ook gefilterd op de jaren 2020, 2019 en 2016 t/m 2018. Deze zoekopdracht leverde 1.013 uitspraken op. De arresten van 2016 en 2017 werden niet gebruikt omdat ze geen recente jurisprudentie meer zijn. Na analyse van de vonnissen zijn uiteindelijk 16 vonnissen geselecteerd: 8 van de rechtbank en 8 van het gerechtshof.

Rechtspraak Datum ECLI nummer 1. Rechtbank Midden-Nederland 20 maart 2020 ECLI:NL:RBMNE:2020: 2. Rechtbank Limburg 16 maart 2020 ECLI:NL:RBLIM:2020: 3. Rechtbank Den Haag 28 oktober 2019 ECLI :NL:RBDHA:2019: 4. Rechtbank Oost-Brabant 20 augustus 2019 ECLI:NL:RBOBR:2019: 5. Rechtbank Overijssel 19 april 2019 ECLI:NL:RBOVE: 2019: 6. Rechtbank Midden-Nederland 28 februari 2019 ECLI:NL:RBMNE :2019:

Nee. Kortom, er wordt met voorbedachten rade verondersteld of er tijd is geweest voor beraadslaging en aan de hand van deze onderwerpen kan worden beoordeeld of er tijd is geweest voor beraadslaging en welke (contra-)indicaties daarop van invloed kunnen zijn. In de jurisprudentieanalyse zijn de volgende onderwerpen aan de orde gekomen.

Voorbereidingen van de verdachte voor het misdrijf

Het aantal handelingen dat een verdachte heeft gepleegd voordat het misdrijf werd gepleegd, kan van belang zijn bij het beoordelen van voorbedachte rade. Hieruit kan worden afgeleid of het voornemen om iemand te doden al langer bestond en of de verdachte dus een plan had. Een plan geeft meestal voldoende bedenktijd.

Actie van de verdachte tijdens het misdrijf

Deze manier van handelen tijdens het misdrijf kan een (contra)indicatie zijn van opzet. waar hij aan het doen was. Ook het gedrag van de verdachte speelt een rol. Kalm, meedogenloos, daadkrachtig of emotieloos.

De gemoedstoestand van de verdachte

De gemoedstoestand is een belangrijk criterium van voorbedachtheid. Een instant resurgence is een belangrijke (contra-)indicatie als een verdachte impulsief of sterk impulsief handelt. Dan is er weinig tijd voor reflectie. Maar het kan ook zijn dat de verdachte opzettelijk handelt en tijdens zijn optreden uiterst kalm en bedaard is.

Tijdsverloop

Een andere (contra-)indicatie van voorbedachte rade is de tijdsvertraging. Dit is de tijd tussen het plannen en uitvoeren van de actie. Het is een belangrijke indicatie om te beoordelen of iemand heeft kunnen reflecteren op de voorgenomen handeling.

motief van de verdachte

Bij het motief van de verdachte wordt gekeken naar de relatie tussen slachtoffer en verdachte en naar de oorzaak van het misdrijf/conflict. Het kan zijn dat een verdachte al jaren gepest wordt of dat er sprake is van een familiedrama. Het kan ook zijn dat de verdachte willekeurige slachtoffers maakt.

Actie van de verdachte na het misdrijf

Hoe een verdachte reageert op jouw handelen speelt een belangrijke rol bij de beoordeling van opzet. Een verdachte kan verschillende emoties hebben, zoals spijt of paniek. Het kan ook zijn dat de verdachte geen berouw toont, het slachtoffer in koelen bloede op de plaats delict achterlaat of alle sporen wist.

Psychische toestand van de verdachte

Een veel voorkomende indicatie (contra-indicatie) is de psychische toestand van de verdachte. Mogelijk lijdt de verdachte op het moment van het feit aan een psychische stoornis of ziekte. Dat

psychische gesteldheid wordt door de rechter in zijn overwegingen betrokken. Het is mogelijk dat een psychische aandoening zo'n invloed op de verdachte heeft dat hij tijdens de handelingen wordt beïnvloed.

Hoofdstuk 2: Voorbedachte rade volgens rechtsgeschiedenis en literatuur

De aanwezigheid van voorbedachten rade is een essentieel onderdeel van het strafproces van een moordverdachte. Daarin wordt bepaald of de verdachte wordt veroordeeld voor doodslag of doodslag. Om hier een duidelijk beeld van te geven, wordt in dit hoofdstuk aandacht besteed aan de juridische verschillen - inclusief voorbedachten rade - die bestaan ​​tussen de misdrijven doodslag en doodslag. In dit hoofdstuk wordt toegelicht welke invulling de geschiedenis en de rechtsliteratuur hebben gegeven aan het begrip voorbedachte rade.

2 misdaden met voorbedachten rade

Bij voorbedachte rade kan men in eerste instantie denken aan een ernstig misdrijf zoals moord. Voorbedachte rade is echter een onderdeel dat niet alleen voorkomt in de beschrijving van de moord. Ook minder ernstige misdrijven, waaronder zware mishandeling en lichte mishandeling, kunnen dit onderdeel bevatten. Het is een bestanddeel dat een verzwarende omstandigheid oplevert. Het is dan ook een belangrijk onderdeel van het strafproces van een verdachte die wordt verdacht van een misdrijf met voorbedachten rade. 4

2 Moord en doodslag

Dit onderzoek beperkt zich tot de misdaden moord en doodslag. De misdaden doodslag en doodslag worden in de media vaak door elkaar gehaald. Moord wordt vaak gebruikt als er sprake is van doodslag. Op het eerste gezicht lijken deze delicten op elkaar, maar juridisch gezien zijn ze toch verschillend. Er kan verwarring ontstaan ​​doordat de consequentie van het misdrijf hetzelfde blijft: iemand wordt van het leven beroofd. De verschillen tussen moord en doodslag zijn terug te zien in de beschrijvingen van de misdaden. Deze zijn te vinden in het Wetboek van Strafrecht en worden weergegeven.

Doodslag is een mildere vorm van moord en wordt in de wet als volgt gedefinieerd:

“Hij die opzettelijk een ander van het leven berooft, wordt als schuldig aan doodslag door schuld gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste vijftien jaren of geldboete van de vijfde categorie.”5

Doodslag is een ernstiger misdrijf en wordt in de wet als volgt gedefinieerd:

“Hij die opzettelijk en met voorbedachten rade een ander van het leven berooft, wordt als schuldig aan doodslag gestraft met levenslange gevangenisstraf of gevangenisstraf van ten hoogste dertig jaren of geldboete van de vijfde categorie.”6

Op basis van de beschrijvingen van beide delicten kunnen verschillende conclusies worden getrokken. Ten eerste de hoogte van de straffen. De maximale gevangenisstraf voor doodslag is aanzienlijk lager dan de maximale gevangenisstraf voor doodslag. Dit komt doordat in 2006 de maximale gevangenisstraf voor moord is verlengd van 20 naar 30 jaar door een goedgekeurd wetsvoorstel. 7 Hierdoor nam het verschil in veroordeling ten opzichte van doodslag toe. De VVD diende onlangs een motie in

4 Machielse 2013, p. 107-5 art. 287 Sr6 art.nr. 289 Sr7 Kamerstukken II 2005/06, 30659, nr. 3

de straf voor doodslag verlengen tot 25 jaar zodat dit verschil kleiner wordt. In juni 2020 wordt hierover een wetsvoorstel naar de Kamer van Volksvertegenwoordigers gestuurd. 8

Ten tweede bevat de omschrijving van het misdrijf moord het element 'met voorbedachten rade'. Dit staat niet in de omschrijving van het misdrijf doodslag. Deze twee verschillen houden verband met elkaar. De maximale gevangenisstraf voor moord is hoger, omdat iemand met voorbedachten rade van het leven beroven zwaarder gestraft moet worden door de wetgever. 9 Om duidelijk te maken wat het element voorbedachte rade precies inhoudt, worden hieronder eerst de elementen intentie en voorbedachte rade verduidelijkt.

2.2 Het element 'intentie'

Voor een doodslag of doodslag moet er sprake zijn van opzet. Opzet betekent dat een verdachte willens en wetens handelt. Hier hebben we het over hoe iemand weet, of zou moeten weten, dat de handeling een bepaald resultaat zal hebben en ondanks die kennis toch handelt. Er zijn verschillende gradaties van vormgeving te onderscheiden. Opzettelijke opzet is de zwaarste vorm van opzet, met voorwaardelijke opzet de lichtste vorm.

Bij opzet met opzet wilde de verdachte het resultaat en handelde daarom. Het voorwaardelijke ontwerp is iets ingewikkelder. Voorwaardelijk opzet houdt in dat een verdachte wist dat er een aanmerkelijke kans was op een bepaald gevolg en die kans greep door te handelen. 10 De Hoge Raad oordeelde onlangs over voorwaardelijk opzet: 'een reële, niet onwaarschijnlijke, mogelijkheid van een gevolg'. 11

Voor zowel doodslag als moord moet de verdachte enige vorm van opzet hebben in de dood van het slachtoffer. Het maakt niet uit met welke intentie de verdachte handelt om het element 'opzettelijk' te accepteren. 12 Als er geen opzet is op moord, volgt - indien aangeklaagd - een veroordeling voor doodslag of zware mishandeling met de dood tot gevolg. In de omschrijvingen van doodslag en doodslag opgenomen opzet kan immers niet worden bewezen. 13

2.2 Het element 'voorbedachte rade'.

Nu de opzet nader is toegelicht, kan met voorbedachte rade verder worden ingegaan op voorbedachte rade.Voorbedachte rade is een onderdeel dat alleen in de misdaadbeschrijving van moord voor moordmisdrijven is opgenomen. Voorbedachte rade is een gecompliceerd principe waarop deze studie is gebaseerd. Daarom zal een apart hoofdstuk worden gewijd aan voorbedachte rade.

2 Voorbedachte rade volgens de wetsgeschiedenis

Moord is, net als doodslag, het opzettelijk beëindigen van iemands leven. Bij doodslag voegde de wetgever daar echter een verzwarende factor aan toe: met voorbedachten rade. Hij houdt het kort

8 VVD (2020)

9 Kamerstukken II 1878/79, 110, nº 310 De Hullu 2018, p. 23811 HR, 29 mei 2018, ECLI:NL:HR:2018:12 Uit Hullu 2018, p. 25413 Recht en Rechtvaardigheid 2020

gewelddadige gemoedstoestand de beslissing neemt om iemand te vermoorden en hem in korte tijd executeert, is doodslag. Ook als de tijdsduur langer is. 19

2 Voorbedachten rade volgens literatuuronderzoek

Premeditatie wordt ook beschreven in de literatuur. Om te zien of de wetgever en de literatuur op één lijn zitten, heb ik de literatuur nader bestudeerd. Tot 2012 waren er geen duidelijke criteria zoals nu en waren er verschillende opvattingen.

Omstreeks 1927 omschreef G. van Hamel voorbedachte rade als 'het tot stand komen van een besluit dat in alle rust plaatsvindt en een gemoedstoestand die rustige beraadslagingen toelaat. Als het besluit wordt genomen in een staat van opwinding, een gemoedstoestand die de mogelijkheid tot dergelijk overleg uitsluit, is er geen sprake van voorbedachte rade. 20 Dit is in overeenstemming met de wetsgeschiedenis. Oud-hoogleraar Simons meent dat er sprake is van voorbedachten rade 'waarbij de dader in rustig overleg zijn besluit tot het plegen van het strafbare feit tot stand heeft gebracht en daarbij de zin en gevolgen van zijn daad heeft afgewogen'.21 Oud-hoogleraar Langemeijer heeft een visie. Brede twintig jaar later, in 1949 distantieerde hij zich van stille beraadslagingen en omschreef hij met voorbedachten rade als volgt. “Bij doodslag vormen beslissing en executie één geheel, bij doodslag worden ze gescheiden door een tijdsperiode die reflectie en overleg toelaat over de executie, maar ook over het opgeven van het voornemen.” 22

Uit de literatuur uit 2012 blijkt dat meerdere auteurs van mening zijn dat er minimaal één moment moet zijn geweest waarop een verdachte over zijn daad had kunnen nadenken om van voorbedachte rade te spreken. Het maakt niet uit of het in een korte of lange tijd is gebeurd. De verdachte moet in een kalme gemoedstoestand hebben kunnen beraadslagen. De tijdspanne kan een belangrijke aanwijzing zijn, maar is niet doorslaggevend. Als de gemoedstoestand je in staat stelt om over de handeling na te denken, dan is er sprake van voorbedachte rade. In de loop van de tijd is de nadruk verschoven van stille, kalme beraadslaging naar de unieke ruimte die reflectie mogelijk maakt. Langemeijer spreekt als een van de eersten van een periode die belangrijk wordt geacht om met voorbedachten rade uit te gaan en kalmte en rust op te geven bij beraadslagingen. 23

Vanwege onduidelijkheid over de juiste definitie van het begrip voorbedachte rade en verschillende opvattingen in de literatuur zijn beoordelingstabellen ontwikkeld. Mede om de bewijslast voor de rechter te verlichten, heeft de Hoge Raad in 2012 en 2013 toetsingskaders ontwikkeld. Rechters kunnen deze toetsingskaders toetsen om met voorbedachten rade bewezen te verklaren. 24

2 Voorlopige conclusie

In dit hoofdstuk wordt ingegaan op de historisch-juridische en literaire interpretatie van het begrip voorbedachte rade. Wetgevende geschiedenis wijst op een tijd van rustige, kalme beraadslagingen. O

19 Smith 1891, pág. 431-20 Van Hamel 1927, p. 31021 Simons 1917, pág. 24722 Fokkens & Machielse 2002, p. 10023 Gaarthuis, Delinquente 2009/80, p. 114224 HR, 13 de novembro de 2012, ECLI:NL:HR:2012:BY0094 & HR, 28 de agosto de 2012, ECLI:NL:HR:2012:BR2342 & HR, 15 de outubro de 2013, ECLI:NL:HR:2013:

De wetgever spreekt van een periode waarin de verdachte rustig heeft kunnen nadenken over de uitvoering van zijn daden. De nadruk ligt vooral op instant boost. Dat zou in ieder geval niet zo moeten zijn, want er is geen mogelijkheid tot beraadslaging. Zodra de verdachte niet handelt uit een opwelling, maar rustig kan nadenken over zijn daad, beschouwt de wetgever opzet als met voorbedachten rade. De tijdspanne is hierbij een belangrijke indicatie, omdat kan worden geconcludeerd of een verdachte in een opwelling heeft gehandeld.

In de literatuur is deze definitie van de wetgever breed overgenomen. Het concept breidde zich echter steeds verder uit. Naast impuls kwamen ook andere aspecten aan de orde die bijdroegen aan de definitie van voorbedachte rade. Simons sprak in 1927 van opzet als de verdachte in alle rust de bedoeling van zijn daad had of had kunnen verklaren. In 1949, bijna honderd jaar na de inwerkingtreding van de wet, vond er in de literatuur een verschuiving plaats van kalm en stil overleg naar slechts een periode die reflectie op de uitvoering mogelijk maakt.

Zoals hierboven is te zien geven de rechtsgeschiedenis en de literatuur verschillende invullingen aan het begrip voorbedachte rade. In 2012 heeft de Hoge Raad beoordelingskaders ontwikkeld vanwege de onduidelijkheid van het begrip en de daarbij behorende problemen voor rechters-commissarissen om het begrip te toetsen. Deze zullen in het volgende hoofdstuk worden onderzocht.